วิตามิน

วิตามิน หรือ ไวตามิน เป็นสารประกอบอินทรีย์ซึ่งเป็นสารอาหารสำคัญที่สิ่งมีชีวิตต้องการในปริมาณเล็กน้อย^[1] เรียกสารประกอบเคมีอินทรีย์ (หรือชุดสารประกอบที่สัมพันธ์กัน) ว่า วิตามิน ต่อเมื่อสิ่งมีชีวิตไม่สามารถสังเคราะห์สารนั้นได้ในปริมาณเพียงพอ และต้องได้รับจากอาหาร ฉะนั้น คำว่า "วิตามิน" จึงขึ้นอยู่กับทั้งสภาวะแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตหนึ่ง ๆ ตัวอย่างเช่นกรดแอสคอร์บิก (วิตามินซี) ถือเป็นวิตามินสำหรับมนุษย์ แต่ไม่ถือเป็นวิตามินสำหรับสัตว์อื่นส่วนใหญ่ การเสริมวิตามินสำคัญต่อการรักษาปัญหาสุขภาพบางอย่าง แต่มีหลักฐานประโยชน์การใช้ในผู้มีสุขภาพดีน้อย

ตามธรรมเนียม คำว่า วิตามิน ไม่รวมสารอาหารสำคัญอื่น เช่น แร่ธาตุ กรดไขมันจำเป็น หรือกรดอะมิโนจำเป็น (ซึ่งร่างกายต้องการสารเหล่านี้ในปริมาณมากกว่าวิตามินมาก) หรือสารอาหารอื่นอีกมากที่ส่งเสริมสุขภาพแต่ต้องการไม่บ่อย^[2] ในปัจจุบัน ระดับสากลรับรองวิตามินอย่างสากลสิบสามชนิด วิตามินจำแนกโดยกัมมันตภาพทางชีวภาพและเคมี ไม่ใช่โครงสร้าง ฉะนั้น วิตามินแต่ละชนิดจึงหมายถึงสารประกอบวิตาเมอร์ (vitamer) ซึ่งล้วนแสดงกัมมันตภาพทางชีวภาพที่สัมพันธ์กับวิตามินหนึ่ง ๆ ชุดสารเคมีดังกล่าวจัดกลุ่มตามชื่อวิตามิน "ระบุทั่วไป" เรียงตามอันดับอักษร เช่น "วิตามินเอ" ซึงรวมสารประกอบเรตินัล เรตินอล และแคโรทีนอยด์ที่ทราบกันอีกสี่ชนิด วิตาเมอร์ตามนิยามสามารถเปลี่ยนเป็นรูปกัมมันต์ของวิตามินในร่างกายได้ และบางครั้งสามารถเปลี่ยนเป็นวิตาเมอร์อีกชนิดหนึ่งได้เช่นกัน

วิตามินมีหน้าที่ทางชีวเคมีหลากหลาย วิตามินบางตัวมีหน้าที่คล้ายฮอร์โมนเป็นตัวควบคุมเมแทบอลิซึมของแร่ธาตุ (เช่น วิตามินดี) บางตัวควบคุมการเจริญและการเปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่เฉพาะของเซลล์และเนื้อเยื่อ เช่น วิตามินเอบางรูป หน้าที่อื่นของวิตามิน เช่น เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ (เช่น วิตามินอีและวิตามินซีในบางครั้ง) วิตามินจำนวนมากที่สุด วิตามินบีคอมเพลกซ์ มีหน้าที่เป็นสารตั้งต้นของโคแฟกเตอร์เอนไซม์ ซึ่งช่วยเอนไซม์ทำงานเป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในเมแทบอลิซึม ในบทบาทนี้ วิตามินอาจสัมพันธ์ใกล้ชิดกับเอนไซม์ที่เป็นส่วนหนึ่งของหมู่พรอสเธติก (prosthetic group) ตัวอย่างเช่น ไบโอตินเป็นส่วนของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างกรดไขมัน วิตามินยังอาจสัมพันธ์ใกล้ชิดน้อยกว่ากับตัวเร่งปฏิกิริยาเอนไซม์ คือโคเอนไซม์ ซึ่งเป็นโมเลกุลจับได้ซึ่งมีหน้าที่นำหมู่เคมีหรืออิเล็กตรอนระหว่างโมเลกุลต่าง ๆ ตัวอย่างเช่น กรดโฟลิกอาจนำหมู่เมทิล ฟอร์มิล และเมทีลินในเซลล์ แม้ว่าบทบาทเหล่านี้ในการสนับสนุนปฏิกิริยาเอนไซม์-สารตั้งต้นจะเป็นหน้าที่ของวิตามินซึ่งทราบกันดีที่สุด ทว่า หน้าที่อื่นของวิตามินก็สำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน^[3]

เมื่อกลางคริสต์ทศวรรษ 1930 มีเม็ดเสริมอาหารวิตามินบีคอมเพลกซ์ที่สกัดจากยีสต์และวิตามินซีกึ่งสังเคราะห์เชิงพาณิชย์วางขายเป็นครั้งแรก ก่อนหน้านั้น วิตามินได้รับจากอาหารเพียงทางเดียว และปกติการเปลี่ยนอาหาร (ตัวอย่างเช่น ที่อาจเกิดขึ้นระหว่างฤดูเพาะปลูกหนึ่ง ๆ) เปลี่ยนชนิดและปริมาณวิตามินที่ได้รับอย่างมาก ทว่า ตั้งแต่กลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา มีการผลิตวิตามินเป็นสารเคมีโภคภัณฑ์และมีเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและสารปรุงแต่งวิตามินรวมทั้งกึ่งสังคราะห์และสังเคราะห์ราคาไม่แพงอย่างแพร่หลายมาก

รายการวิตามิน[แก้]

วิตามินแต่ละชนิดใช้ในหลายปฏิกิริยา ฉะนั้น ส่วนใหญ่จึงมีหลายหน้าที่^[4]

ชื่อบอกทั่วไปของวิตามิน	ชื่อเคมีวิตาเมอร์ (รายการไม่สมบูรณ์)	สภาพละลายได้	ปริมาณที่แนะนำ (ชาย อายุ 19–70 ปี)[5]	โรคจากการขาด	ระดับปริมาณได้รับบน (UL/วัน)[5]	โรคจากขนาดเกิน	แหล่งอาหาร
วิตามินเอ	เรตินอล, เรตินาล, และ แคโรทีนอยด์สี่ชนิด รวมทั้ง บีตา-แคโรทีน	ไขมัน	900 ไมโครกรัม	ตาบอดกลางคืน, หนังคางคก, และ กระจกตาน่วม[6]	3,000 ไมโครกรัม	ภาวะวิตามินเอเกิน	ตับ ไข่ ส้ม ผลไม้สีเหลืองสุก ผักใบเขียว แครอท ฟักทอง ผักโขมฝรั่ง ปลา นมถั่วเหลือง นม
วิตามินบี1	ไทอามีน	น้ำ	1.2 มิลลิกรัม	โรคเหน็บชา, กลุ่มอาการเวอร์นิเก–คอร์ซาคอฟ	N/D[7]	ง่วงนอนหรือกล้ามเนื้อผ่อนคลายในขนาดสูง[8]	เนื้อหมู โอ๊ตมีล (oatmeal) ข้าวซ้อมมือ ผัก มันฝรั่ง ตับ ไข่
วิตามินบี2	ไรโบเฟลวิน	น้ำ	1.3 มิลลิกรัม	โรคขาดวิตามินบี 2, ลิ้นอักเสบ, โรคปากนกกระจอก	N/D		ผลิตภัณฑ์นม กล้วย ป๊อปคอร์น ถั่วสีเขียว หน่อไม้ฝรั่ง
วิตามินบี3	ไนอาซิน, ไนอะซินาไมด์	น้ำ	16.0 มิลลิกรัม	โรคเพลแลกรา	35.0 มิลลิกรัม	ตับเสียหาย (ขนาด > 2 ก./วัน)[9] และปัญหาอื่น	เนื้อสัตว์ ปลา ไข่ ผักหลายชนิด เห็ด ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว
วิตามินบี5	กรดแพนโทเทนิก	น้ำ	5.0 มิลลิกรัม[10]	ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน	N/D	ท้องร่วง อาจมีคลื่นไส้และอาการแสบร้อนกลางอก[11]	เนื้อสัตว์ บล็อกโคลี อะโวคาโด
วิตามินบี6	ไพริด็อกซีน, ไพริด็อกซามีน, ไพริด็อกซัล	น้ำ	1.3–1.7 มิลลิกรัม	โลหิตจาง[12] โรคเส้นประสาทหลายเส้น	100 มิลลิกรัม	การรับรู้อากัปกิริยาบกพร่อง เส้นประสาทเสียหาย (ขนาด > 100 มิลลิกรัม/วัน)	เนื้อสัตว์ ผัก ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว กล้วย
วิตามินบี7	ไบโอติน	น้ำ	30.0 ไมโครกรัม	ผิวหนังอักเสบ ลำไส้เล็กอักเสบ	N/D		ไข่แดงดิบ ตับ ถั่วลิสง ผักใบเขียว
วิตามินบี9	กรดโฟลิก, กรดโฟลินิก	น้ำ	400 ไมโครกรัม	โลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงใหญ่(megaloblastic anemia) และการขาดระหว่างตั้งครรภ์สัมพันธ์กับความพิการของทารกแรกเกิด เช่น นิวรัลทิวบ์ (neural tube) บกพร่อง	1,000 ไมโครกรัม	อาจบดบังอาการของการขาดวิตามินบี12 และผลอย่างอื่น	ผักใบ พาสตา ขนมปัง ธัญพืช ตับ
วิตามินบี12	ไซยาโนโคบาลามิน, ไฮดรอกซีโคบาลามิน, เมทิลโคบาลามิน	น้ำ	2.4 ไมโครกรัม	โลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงใหญ่[13]	N/D	ผื่นคล้ายสิว [สาเหตุยังไม่ได้ข้อสรุปแน่ชัด]	เนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์อื่นจากสัตว์
วิตามินซี	กรดแอสคอร์บิก	น้ำ	90.0 มิลลิกรัม	ลักปิดลักเปิด	2,000 มิลลิกรัม	วิตามินซีขนาดสูง (Vitamin C megadosage)	ผลไม้และผักหลายชนิด ตับ
วิตามินดี	คลอเลแคลซิเฟรอล, เออร์โกแคลซิเฟรอล	ไขมัน	10 ไมโครกรัม[14]	โรคกระดูกอ่อนในเด็กและโรคกระดูกน่วม	50 ไมโครกรัม	ภาวะวิตามินดีเกิน	ปลา ไข่ ตับ เห็ด
วิตามินอี	โทโคเฟอรอล,โทโคไตรอีนอล	ไขมัน	15.0 มิลลิกรัม	การขาดน้อยมาก; การเป็นหมันในชายและการแท้งในหญิง โลหิตจางจากเม็ดเลือดแดงแตกเล็กน้อยในทารกแรกเกิด[15]	1,000 มิลลิกรัม	พบภาวะหัวใจวายเพิ่มขึ้นในการศึกษาแบบสุ่มขนาดใหญ่ครั้งหนึ่ง[16]	ผักและผลไม้หลายชนิด ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียวกับเมล็ดพืช
วิตามินเค	ฟิลโลควิโนน, เมนาควิโนน	ไขมัน	120 ไมโครกรัม	เลือดออกง่าย	N/D	เพิ่มเลือดจับลิ่มในผู้ป่วยที่ได้วาร์ฟาริน[17]	ผักใบเขียว ไข่แดง ตับ